RE:ACTIVATE is a project by Ja Ja Ja Nee Nee Nee contributor Femke Dekker and focusses on the reciprocal relationship between media and activism and discloses the strategies used to reinforce and exploit each other’s mechanisms. Part of Open Archief RE:ACTIVATE equally investigates the relation between archives and activism and will for the period of residency involve the archives of all three participating institutes. The archives affiliated with Open Archief are Het Nieuwe Instituut (HNI), The Netherlands Institute for Sound and Vision (Sound and Vision), and the International Institute of Social History (IISH).

RE:ACTIVATE ‘The Artist as Archivist’ is an open dialogue with Bebe Blanco Agterberg, Marie Ilse Bourlanges and marjolijn kok, discussing their artistic practices in the context of archival reserach and how archives are a stimuli for contemporary art practices and theoretical discourse.

Now that our symposium is behind us, you might think that Open Archief is going on summer holiday, but nothing could be further from the truth. The works of Jessica, Femke and Michiel can of course still be admired at Het Nieuwe Instituut until September 5th.

Femke will be making two more episodes of her radio series RE:ACTIVATE RADIO this summer, which can also be heard at the exhibition. Keep an eye out for the live broadcast via Ja Ja Ja Nee Nee Nee radio and our socials.

Haven't been to the expo yet and want to know what to expect? On the opening day of the exhibition Bram van der Giessen and Eva Langerak made a film about the project and about the works of the artists. Watch it here!

Thank you for joining us at the Open Archive symposium on Tuesday 22 June.

All sessions are accessible via Zoom, starting at 10.00.
Please take a seat in the waiting room, a moderator will let you in.

If you haven’t already, please register for one or more afternoon break-out sessions via theGoogle form.

What is the difference between an artistic and an academic interpretation of archival materials? What is the relationship between artistic freedom and creative reuse? How ‘open’ should a collection be? What role does research play in making art? And does art influence the working methods of institutional archives? We will discuss these and other questions about the creative reuse of heritage materials during the Open Archive symposium.

Archives are generally seen as large, impenetrable structures. Opening them up provides greater access to information and enables us to reinterpret history, in turn paving the way for undermining power structures. How can institutions become more accessible? And what can they learn from the creative reuse of their collections? With its theme of Research and Copyright, this symposium will explore artistic practices that involve using archival materials and making them available.

On the 22nd of June, live from the International Institute of Social History, we explore the themes: research, copyright and reuse in collaboration with partners and speakers: Pictoright, THE ARCHIVE HOTEL, Mariana Lanari (Amsterdam School of Heritage, Memory and Material Culture) and Stefan Dickers (Bishopsgate Institute)

date: 22 june 2021 | time: 10:00 - 16:00 | on: ZOOM | language: English | free registration here

The programme is free of charge and can be followed as a whole, or as individual sessions. You have the opportunity to register for the whole day or for the morning or afternoon sessions.

Morning Session
10:00-12:30

Keynote

Stefan Dickers (Bishopsgate Institute) Stef is the Special Collections and Archives Manager at Bishopsgate Institute and has been responsible for the development of the Institute's collections on the history of London, protest and activism, and LGBTQ+ Britain. He qualified as an archivist in 2001 and started at Bishopsgate in 2005.
Previous to this, Stefan worked in the archives of the London School of Economics and Senate House Library. He will talk at extraordinary length about the collections whenever asked and regularly entertains groups of students, groups and family/local history societies on the wonders they can find in the Special Collections and Archives at the Institute.

Panel discussion

THE ARCHIVE HOTEL (Ash Bowland) in conversation with Johannes Elebaut, Alina Cristea and Shervin Sheikh Rezaei.

Researching archival collections is an arduous task, and there’s often a dissonance between material, description, interpretation and access. When an artist looks for images and other information in an academic archive, feeling overwhelmed and misunderstood is just around the corner. The more instinctually way of searching doesn’t match with the more structured institutional construction and most of the material is contextualized in a historical perception. How can artistic research play a role for re-contextualizing historical material and how can institutions facilitate more fluid working methods? Could it be a long lasting affair, where archives would be a household of multiple perspectives on the historical material or is it a mismatch?

THE ARCHIVE HOTEL is the child of the investigative art practice of Ash Bowland, and the urge for collective participation. It resulted in an autonomous platform for artistic research dedicated to the artist’s ARCHIVE, embracing HOMAGE & CONFLICT. In its rooms the hotel fosters different critical and aesthetical research methods that paves the road to an artistic identity.

Afternoon session
13:30-16:00

Interview

Mariana Lanari in conversation with Inger Schaap.

During this interview artist and academic Mariana Lanari will question practices of archival reuse for artistic purposes. How can we deal with handling and reusing archival material that at times was created under a state of duress? Is that even possible? Are there examples of archival reuse which furthers the conversation? How do we keep critical in reusing this material? With legs in both worlds (academic and artistic) she would share personal experiences and future possibilities regarding reuse of archival materials.

Mariana Lanari is a PhD candidate at the Amsterdam School of Heritage, Memory and Material Culture at University of Amsterdam. She co-founded Archival Consciousness with Remco van Bladel. She is part of the band Rainbowpeel 475.13. She is on the advisory board of De Appel Mobile Archive and of DAAP – Digital Archive of Artist Publishing (UK). She is a member of ARIAS, Amsterdam Research Institute of the Arts and Sciences, and Making Things Public at the lectoraat of the Gerrit Rietveld Academy. Her work has been shown at the Stedelijk Museum Amsterdam, Van Zijl Langhout Gallery, Arti Amititae, W139, Van Abbemuseum, Transmission Gallery (Glasgow), Casa do Povo (São Paulo), among others.

Consultation Hour

With Pictoright (Hanneke Holthuis + Arlette Bekink), IISG (Thijs van Leeuwen), Het Nieuwe Instituut (Iris de Jong) and Beeld en Geluid (Dennis Hekker)

The inevitable subject in reusing archival material: copyright. Whether it’s to protect your own work or when you’re reusing somebody else’s material, the matter of copyright is always present. Even with the existing rules and regulations, we all interpret this subject differently. Knowledge is power, so for this afternoon we provide you with breakout sessions with the three institutions of the Open Archief project and our financial sponsor: Pictoright. You have the opportunity to go in conversation with institutions and ask them questions regarding the possibility of specific archive material. More interested in the new Appropriation Art guidelines of Pictoright? Sign up for their room!

Links to

This symposium is made possible with the financial support of Pictoright Fonds.

Registration

You can register for one or more components:

Register for the entire symposium via Eventbrite
Register for one or more individual break-out sessions via the Google Form
Let us know if you have a specific question!

Enter your name and address here if you would like to have the publication Open Archive RE:SEARCH delivered to your door for free.

Together with the Netherlands Institute for Sound and Vision and the International Institute of Social History, Het Nieuwe Instituut is organising the second edition of Open Archief, a programme in which three makers search for new stories in open, digital heritage collections, with the aim of making a new media work. From 3 June, Jessica de Abreu, Femke Dekker and Michiel Huijben will present their works, which share the theme of ‘activism and archives’.

The New Plantation by Jessica de Abreu shows how contemporary society still reflects colonial history. The installation explores how old, vivid memories of slavery and colonialism, and the new reality of institutional racism, evoke emotions that can trigger post-colonial depression: a mental state that stems from the realisation that nothing can be changed about the colonial past. What happens to the psyche when it attempts to grapple with the complexities of history?

Femke Dekker’s project, RE: ACTIVATE RADIO, focuses on the relationship between media and activism, revealing the strategies they use to reinforce and exploit each other’s mechanisms. Activists have always used the mass media strategically as a platform to broadcast their ideas. For RE: ACTIVATE, Dekker has used audio materials from the archive of the Vrije Keyser ('Free Emperor') radio station that demonstrate that radio not only connects, but can also be a call to action.

Michiel Huijben searched the archives for images that reveal the role of public spaces within society. By looking for places instead of events, a complex picture emerges of what activities the public realm allows. His artwork for Open Archief States of Place combines images from the three archives with materials found on the internet, and considers them as a whole in order to sketch a more complete picture of public space while simultaneously questioning the authority of ‘the archive’.

Visit the website of Het Nieuwe Instituut for opening hours and practical information.

On Monday April 26th 2021, Open Archief and ARIAS collaboratively organise Re:Use Clinic #2 | Uncertain Archives ethical dilemmas, a public event for heritage professionals, artists and other interested parties, in the creative reuse of heritage collections.

The central issue of this clinic revolves around the uncertainty of the stories that archives tell. By listening to the matters and ethical questions that navigate the practices of Simone Zeefuik, the writer, cultural programmer, and director of the course Blacker Blackness at Sandberg Instituut, and Pieter Paul Pothoven the artist-archivist, this clinic contemplates with its participants the ethical concerns arising when cultural heritage material is (re)used. How can archival engagement offer different and critical perspectives on historical narratives, identity and representation? And what role do artistic tools such as fiction and imagination play in this respect?
Archival theorist Michael Karabinos is hosting the event and will moderate conversations between the speakers and the audience after the presentations.

The Open Archief Re:Use clinics are a series of public events for heritage professionals and interested parties in the creative reuse of heritage collections. The clinics address matters essential for reusing collections and for the process of makers. Our first clinic was about copyrights. For ARIAS the collaboration with IISG, HNI and Beeld & Geluid for Open Archief builds further onto their earlier Artists & Archivist series and their current thematic line Estuaries: Ways of Knowing.

Open Archief 2021 Re:Use Clinic #2 | Uncertain Archives ethical dilemmas
26-4-21, 14-16pm, via Zoom. Link will follow a few days before the event takes place.
Speakers: Simone Zeefuik and Pieter Paul Pothoven
Moderator: Michael Karabinos
Language: English
Register via this link.

On 25 February 2021, the first Re:Use Clinic took place with around sixty enthusiastic visitors. These Open Archive ‘Clinics’ are intended to bring heritage institutions and makers together to talk about creative reuse, with a focus on a specific theme. The subject of this first Clinic was ‘Copyrights’. The speakers were Arlette Bekink from Pictoright and Open GLAM advocate Douglas McCarthy. The moderator, Brigitte Jansen, kept everyone on track. The Clinic focused primarily on makers and their rights. What kind of licenses can makers arrange for a work? What happens to a work of art when it is posted on social media in today’s ‘copy culture’? Can heritage institutions play an active role in the copyright and licensing debate while ensuring that collections remain open source? And how do heritage institutions relate to their users?
Following a short introduction, Arlette Bekink kicked off the Clinic with a presentation on the role of Pictoright in the world of copyright. The organisation represents makers and their rights. In her talk, Arlette focused mainly on makers’ so-called collective rights, in which Pictoright mediates, arranging a fee for makers that would be difficult to arrange individually.

This is also where heritage institutions come into the picture. From around 2010, when they began large-scale digitisation of their collections, making them available online, there was no provision to compensate the various makers behind all these books, pictures, magazines and newspapers. This was new territory in the copyright field. Pictoright filled this gap by drawing up so-called collective contracts: by paying a fair fee, institutions can display their collections online without fear of individual lawsuits, and Pictoright pays the makers for the online presentation. The good news is that collective rights will soon have a legal basis in Dutch law. The government has also recently drawn up a set of ‘Appropriation Art guidelines’ for fair conditions for the reuse of an existing work in a new work.

As an advocate of Open GLAM (Galleries, Libraries, Archives and Museums), Douglas McCarthy wanted first and foremost to stress that the age of digital cultural heritage has arrived. In his talk, in contrast to the copyrights relating to more recent works, he focused on works in the public domain. He believes that as many of these works as possible should be accessible online, something that is at the heart of Open GLAM’s advocacy. He also provided insights into the opportunities and challenges for the open GLAM world: providing open access to collections is not as easy as it sounds. Various internal and external factors make opening up a collection a complex affair that requires dedication from an institution.
Douglas showed how the status quo is maintained by limited access to the public domain even though there are opportunities for making a collection available online. This is exactly what the Open Archives project wants to show. Hopefully the project will encourage heritage institutions to move beyond outdated perspectives.

Copyright remains a difficult subject, with many thorny issues. Pictoright presents itself as an organisation that stands for fair rights for makers, and is constantly looking for solutions to mediate fairly between the maker and the user. Meanwhile, the Open GLAM movement advocates a progressive vision of the open public domain. Enough for makers to get their teeth into!

On the morning of 5 March, an Input Party took place in a digital space in which the artists were circular avatars and the project leaders were silent participants. The Input Party was initiated by Rachel Sellem and Elki Boerdam and arose from their need to talk about institutional and private archives from a non-academic perspective. It was a party for and by artists, having a conversation about archival materials they brought along themselves, with the aim of guiding each other further in their artistic process and their personal narratives surrounding archival materials. A good party doesn’t happen all by itself, so Rachel and Elki facilitated an introduction in which the artists shared archival images that represent their work. These initial images spurred personal stories about decluttering and private archives.

In the second part, the group delved deeper into the archival materials they are investigating as part of Open Archive. It soon became apparent that they all had issues with the complexity of the various collections and the digital portal’s search options. Because the three artists work intuitively, searching within a system structured around dates, names and inventory numbers sometimes poses a challenge. Whereas artists attempt to make their process and choices visible, the thought processes and choices of the archivists who catalogued the archives often remain invisible. This leads to a stylistic rupture between the institutional archives and the artists’ working process. It is precisely through projects such as Open Archive, in which institutions open their collections up to research and creative reuse, and through initiatives such as the Input Party, that working with heritage materials comes alive.

Under Rachel’s and Elki’s guidance, the artists came closer together, because although they come from different disciplines, ‘activism’ is a common thread in their research. In June, at the end of their working period, they all plan to exhibit a work that provides new insights into and takes a critical look at the collections policies of the three institutions’ archives.

If you’re interested in an Input Party, you can find more information here.

Open Archief is organizing a series of public events for heritage professionals and interested parties in the creative reuse of heritage collections. These Re:Use clinics address matters essential for reusing collections and for the process of makers.
The kick-off will be a clinic about ‘Copyright’. Copyrighted heritage is after all often not suited for creative reuse. What exactly do we mean by 'open collections', and how can you reuse their materials? How do you find out how "open" your found archival item is? What is the importance of copyright protection and the importance of freely accessible material? And what are your rights as an artist?
Moderator Brigitte Jansen will host talks by Arlette Bekink from Pictoright and Douglas McCarthy on behalf of Open GLAM’S. There will be plenty of time for questions.

Open Archief 2021 Re:Use Clinic #1: Copyright
25-2-21, 10-12am, via Zoom. Link will follow a few days before the event takes place.
Speakers: Arlette Bekink and Douglas McCarthy
Moderator: Brigitte Jansen
Language: English
Register via this link.

Speakers

Douglas McCarthy is a prominent voice in Open GLAM, the global movement promoting culturally appropriate open access to digital heritage. Douglas leads an international survey of open access policy and practice in the GLAM sector with Dr Andrea Wallace of the University of Exeter. He researches and writes extensively about open access, and is the founder and co-editor of the Medium publication Open GLAM, which presents global and multilingual perspectives on open access to cultural heritage, written by leading voices in the field. You'll find him on Twitter as @CultureDoug.

Arlette Bekink is Manager collective rights at Pictoright. For visual creators, it is not possible (or hardly possible) to enforce these rights individually. Arlette is responsible for the collection and the distribution of collective remunerations. Part of her job is to take care of the interests of visual creators when negotiating on contracts for online archives, but she tries to do this while taking into account the interests of cultural heritage institutions too. She can tell more about Extended Collective Licensing in Europe and about a new guideline Pictoright has developed concerning Appropriation Art.

For more information about Pictoright visit the website.

Moderator

Brigitte Jansen is graphic designer and project manager in the cultural field. As a designer, Brigitte is interested in combining forms from the physical and digital world. Her design, both analog and digital, always has a relation to the user and user-experience.
Brigitte has worked for different cultural institutions as a project leader, art mediator or curator. She led diverse research projects in finding innovative ways to present digital heritage. She favors creative reuse as a way to explore new possibilities to talk about heritage and works with young artists to create new stories and contexts.

www.brigittejansen.com.

Jessica de Abreu, Michiel Huijben and Femke Dekker are the three selected artists for Open Archief 2020/21, which starts in December 2020. Open Archief’s focus this year is on a strong multidisciplinary vision for the creative reuse of archive material. Open Archief is an initiative of Het Nieuwe Instituut, The Netherlands Institute for Sound and Vision and the International Institute for Social History.

During a working period of five months, the selected artists will each be given the opportunity to realise a new, autonomous work of art based on the open archives of the three institutes. The project team and the external jury members Pieter Paul Pothoven and Donna Verheijden came to a unanimous agreement with the combination of these three media artists and their submitted proposals.

Out of more than 190 that were received through the open call, the proposals of Jessica, Michiel and Femke were the most striking, with original research questions and strong portfolios. Their contemporary and critical vision of the archive, in combination with current social developments, formed the connecting components of this selection. The jury was decisive in offering these three media artists residencies within the three institutions for five months to create new autonomous works of art based on the open access and public archives of the institutes.

Jessica de Abreu is an anthropologist and co-founder of The Black Archives, one of the first historical archives in the Netherlands to focus on the history of Black Dutch people and beyond. Her passionate commitment to the African diaspora has led to research into upward social mobility in New York, Amsterdam and London.

Femke Dekker is a curator and cultural programmer. She is part of the editorial team of online art radio Ja Ja Ja Nee Nee Nee and works as a (guest) teacher at the Sandberg Institute and the Royal Academy of Art in The Hague. She is also associated with various cultural initiatives, such as the annual Lente Kabinet festival in Amsterdam, and institutions such as the Rijksakademie.

Michiel Huijben is a visual artist with a background in architectural theory. In recent years, he has exhibited at Kunstinstituut Melly, De Appel, Extra City Kunsthal and Kunsthalle Basel. He is the founder of the publishing project Flat i.

In the new year, the media makers will further develop their research and explore the archives under the guidance of experts from the three institutes.
The project will conclude with an exhibition in Het Nieuwe Instituut and an online symposium on the creative reuse of archival material. The symposium is made possible in part by the financial support of Pictoright.

If you have any questions, please contact us at openarchief@beeldengeluid.nl and keep an eye on this site for future announcements and news.

The Open Call for the 2020/21 edition of Open Archief is officially closed with over 190 applications received.

Over the next couple of weeks, the jury, which consists of the teams from Sound and Vision, Het Nieuwe Instituut and IISH, as well as external judges Pieter Paul Pothoven and Donna Verheijden, will go over the proposals and decide on the three awarded projects.

The announcement of the new artists will be made in early December.
Keep your eyes on this website for future news and if you have any questions get in touch with us at openarchief@beeldengeluid.nl

For reference, you can still read the open call text HERE

Open Archief 2020/21

After a moment of silence we’re happy to announce the new edition of Open Archief 2020/21. This year, Het Nieuwe Instituut and The Netherlands Institute for Sound and Vision are working together with the International Institute for Social History to stimulate the creative reuse of digital heritage. In the fall of 2020, Open Archief will invite three artists through an open call to comment, research and reflect upon the different themes of copyright.

New year, new theme

For this year’s edition of Open Archief we will focus on a specific theme, RE:SEARCH, which is meant to act as an arc over the project. It will be used as inspiration and can be explored from different angles. RE:SEARCH is meant to evoke a sense of playfulness, that flows from archival research - which is both responsive and reactive but also explorational and directed.

Symposium Announcement

In order to increase the spread of knowledge and insights from Open Archief, we decided to facilitate an international symposium, to be held in 2021. To make this possible, we have successfully completed a funding application with Pictoright, the funds of which will be directly used to realize the symposium. This symposium will focus on three topics, namely Re:Use, Re:Search and Copyright. It is a multidisciplinary event that aims to bring together professionals from various fields (image makers, artists and professionals in the field of heritage and copyrights) and to share knowledge and insights on the topic of artistic reuse of heritage. The aim is also to present this knowledge to a wider audience and to have it critically assessed by these professionals, interested parties and institutions.

New partners

We are excited to be joined by the International Institute for Social History (IISH) who will be the third partner and help shape the new and future editions of Open Archief. The IISH is joining us to offer their expertise with regard to their collections as well as assisting with curatorial and research guidance for the new residents. But also to listen to and learn from new users!

Keep an eye out on the website! In the upcoming months we will update you with more information about the open call and the rest of the programme.

Questions?

Contact us at openarchief@beeldengeluid.nl

Wat bewaren we en voor wie? Welke betekenis geven we aan ons erfgoed en hoe verandert die door de tijd heen? Met andere woorden: wie heeft er toegang tot het verleden en welke verhalen worden er met het collectiemateriaal verteld? En mag dat materiaal zomaar in een hele nieuwe context worden gebruikt en daarmee een hele nieuwe betekenis krijgen? Dit zijn enkele van de vragen die in het project Open Archief aan de orde kwamen. Een terugblik op dit project is nu te downloaden voor dekstop en mobiel.

Afgelopen maanden zijn Guy königstein, Oana Clitan en Donna Verheijden de collecties ingedoken van Het Nieuwe Instituut en Beeld en Geluid. Er is veel geleerd over het omgaan met copyright, open collecties, zoeken binnen een archief en het maken van nieuwe werken met archiefmateriaal. Uit deze periode zijn drie bijzondere werken ontstaan. Kan je niet wachten om dit te zien? Vanaf 14 november zijn deze werken te bewonderen bij Het Nieuwe Instituut! De How Do You Do zal op 28 november plaatsvinden. Hier kunnen makers en erfgoedinstellingen met elkaar in gesprek gaan over creatief hergebruik van erfgoedcollecties, dit programma start om 15:30 tot 18:00. Aansluitend is er een Thursday Night Live! programma waarin de makers hun werk presenteren en worden geinterviewd.

Het Nieuwe Instituut en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid hebben in het kader van het project Open Archief kunstenaar/designer Oana Clitan, kunstenaar Guy Königstein en filmmaker Donna Verheijden geselecteerd om uit de open toegankelijke, digitale collecties van beide instituten nieuw, autonoom mediawerk te ontwikkelen. Tijdens Dutch Design Week presenteren zij hun werk voor het eerst in het openbaar.

In de tentoonstelling van Open Archief in het Van Abbemuseum presenteren de makers de volgende werken:

Future news, official screens

Oana Clitan
Oana Clitan neemt in haar project een voorschot op de manier waarop informatie in de toekomst gepresenteerd zou kunnen worden. Ze maakt daarvoor gebruik van de retoriek van nieuwsuitzendingen van vroeger en nu. De installatie gaat uit van een scenario waarin het door het verval van elektronische apparatuur tijdelijk niet langer mogelijk is om nieuw beeld te produceren. In deze wereld is beperkt beschikbaar archiefmateriaal het enige medium waarmee ergens nog visueel uitdrukking aan kan worden gegeven. De overheid zet die schaarse behouden gebleven beelden in om haar burgers te informeren over de laatste ontwikkelingen in de crisis.

Dear past, what would it take to throw you off balance?

Guy Königstein
Stille vergaderruimtes, lege trappen, stoffige planken, lange gangen en gesloten deuren bieden als bevroren ruimtes uit vervlogen tijden een podium aan ongenode bezoekers. Guy Königstein neemt in zijn project de gedaante aan van zo’n onverwachte gast, onschadelijke indringer of verlegen geest, die op zoek naar verbinding en manieren om erbij te horen door het doolhof van het archief dwaalt. Hij trekt laden en bestandsmappen open en stelt het verleden de vraag: "Geliefd verleden, wat is er nodig om je uit balans te brengen?"

The Stolen Archive

Donna Verheijden
The Stolen Archive is een speculatieve thriller. De video-installatie legt verbindingen tussen de verhalen en gebeurtenissen die verborgen zijn in de archieven van Het Nieuwe Instituut en Beeld en Geluid. Beide collecties worden benaderd als een depot van beelden, audiofragmenten en objecten die worden ingezet als figuranten, props en sets.

Creatief hergebruik

Het Nieuwe Instituut beheert een van de grootste architectuurcollecties ter wereld en het archief van Beeld en Geluid bevat meer dan een miljoen uur aan historisch audiovisueel materiaal. Een groeiend deel van deze collecties wordt onder open licenties beschikbaar gesteld, waarmee ze onder meer inzetbaar zijn voor creatief hergebruik. Met Open Archief delen de instituten de mogelijkheden van digitale erfgoedcollecties met een nieuwe generatie makers. In het project staat het experiment met het online beschikbaar stellen en artistiek hergebruiken van digitaal erfgoed centraal, met ruimte voor uiteenlopende creatieve, technische en auteursrechtelijke interpretaties. Zulk hergebruik van digitale collecties in musea en archieven levert nieuwe verhalen in mogelijk verrassende, vernieuwende vormen op.

Open Archief bij Het Nieuwe Instituut

Aan de hand van een open call werden de drie makers voor Open Archief geselecteerd en uitgenodigd om in zeven maanden ieder een op zichzelf staand werk te ontwikkelen. Na afloop van deze eerste presentatie van de uitkomsten tijdens Dutch Design Week zijn ze van 14 november 2019 tot en met 26 januari 2020 ook te zien bij Het Nieuwe Instituut.

Meer informatie en tickets
Dutch Design Week
19 tot en met 27 oktober 2019
Open Archief is te bezoeken met een Dutch Design Week ticket.

Van Abbemuseum, Werksalon.
Bilderdijklaan 10, 5611 NH Eindhoven
Openingstijden 11:00 – 18:00

Open Archief wordt mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van het Mondriaanfonds.

Inmiddels is het project Open Archief al in volle gang en zijn de makers druk bezig met hun exposities tijdens de Dutch Design Week en in Het Nieuwe Instituut. De afgelopen maanden zijn kunstenaar Guy Königstein, filmmaker Donna Verheijden en kunstenaar/designer Oana Clitan op onderzoek gegaan in de open, digitale collecties van beide instituten. Komend najaar laten ze hun werken op verschillende plekken en locaties zien. Ook gaan makers, professionals en beide instituten tijdens verschillende nevenactiviteiten dieper in op open collecties en de betekenis daarvan. Onder andere tijdens:

De Media Night (Dutch Media Week) op 10 oktober.

De Media Night is een gratis feest in Beeld en Geluid in Hilversum waar creatieve makers zich laten inspireren. Guy Königstein, Donna Verheijden en Oana Clitan presenteren daar hun work-in-progress.

De Dutch Design Week van 19 – 27 oktober in het Van Abbemuseum.

Tijdens de komende Dutch Design Week in Eindhoven is van de drie makers alvast een preview te zien in het Van Abbemuseum.

De ReUse Clinic op 7 november in Het Nieuwe Instituut.

Hoe kan je open collecties hergebruiken? Wat verstaan we eigenlijk precies onder open collecties? Experts van Open Nederland en Beeld en Geluid vertellen in deze clinic in het Nieuwe Instituut alles over auteursrechten, Creative Commons en gratis (her)gebruik van archiefmateriaal.

De Meet Up en de opening op 28 november in Het Nieuwe Instituut.

Op 28 november 2019 organiseren Het Nieuwe Instituut en Beeld en Geluid een meet-up waar we als makers en erfgoedinstellingen met elkaar in gesprek gaan over creatief hergebruik van erfgoedcollecties ter afsluiting van het project Open Archief.
Het programma start om 15:30 en duurt tot 18:00. Aansluitend is er een Thursday Night Live! programma waarin de makers hun werk presenteren en worden geïnterviewd.

Hergebruik van digitale collecties van musea en archieven levert nieuwe verhalen in mogelijk verrassende, vernieuwende vormen op. Toch vinden makers en archieven elkaar nog slecht. Met het project Open Archief werken Het Nieuwe Instituut en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid samen om creatief hergebruik van digitale erfgoedcollecties te stimuleren. Niet alleen onze collecties maar ook die van tal van andere instituten kan je online terug vinden.

Wil je zelf aan de slag met al dit moois? Maar weet je niet waar je moet beginnen? Open Archief heeft een overzicht gemaakt van online Nederlandse (open) erfgoed collecties die je zelf kunt bekijken, deze kan je downloaden via de link hieronder. Onderdelen van deze collecties zijn publiek domein of beschikbaar onder een open licentie. Dit materiaal kan dus vrij gebruikt worden om nieuwe werken mee te maken.

CLICK HERE TO DOWNLOAD THE ATTACHED .PDF
CLICK HERE TO OPEN THE ATTACHED .PDF

ReUse Clinic

Samen met Open Nederland organiseert Beeld en Geluid een clinic waar we je laten zien wat voor moois er beschikbaar is en vooral ook wat je er mee kan en mag. We leren je de basics van open licenties. Hoe mag je open materiaal gebruiken en hoe publiceer je je nieuwe werk? Daarnaast laten we een aantal mooie werken zien waarin archiefmateriaal gebruikt is.

Op 10 oktober is er een ReUse Clinic bij Beeld en Geluid in Hilversum.
Op 7 november is er een ReUse Clinic bij Het Nieuwe Instituut in Rotterdam.

De vijfde Open Archief sessie in Het Nieuwe Instituut was op veel vlakken een spannende aangelegenheid. Niet alleen presenteerden de drie makers op 5 september 2019 hun eerste ideeën en ontwerpen voor de tentoonstelling, ook ging de nieuwe website online, gemaakt door Marius Schwarz en François Girard-Meunier.

Het archief is de sleutel tot het hiernamaals

Het middagprogramma werd door Dirk Vis geopend. Vis studeerde Beeld & Taal aan de Rietveld Academie en Design aan het Sandberg Instituut. Hij publiceerde in kleine oplage Bestseller (2009) en het e-book Reality-essay (2017). Hij doceert ook kunsttheorie aan verschillende kunstacademies, is schrijver, maakt fictie, columns, scenario’s en essays en hij is redacteur van het literaire tijdschrift De Gids.
Tijdens de vijfde sessie van Open Archief sprak hij onder andere over de manier waarop de mens data verzamelt en bijhoudt, welke stappen daarin de afgelopen jaren zijn genomen en vooral ook welke digitale voetstappen we als mens achterlaten. Hij vergeleek een wolk die “als kleine dauwdruppels sporen achterlaat” met iCloud, de dienst die ervoor zorgt dat er allerlei data, zoals contacten, agenda’s en documenten, opgeslagen worden op een server (namelijk, de cloud). Alle bestanden worden automatisch gesynchroniseerd met andere apparaten. Als er iets op eén apparaat wordt veranderd, worden alle andere automatisch bijgewerkt. Allerlei soorten informatie worden dus bewaard, net als bij een archief wat volgens Vis een plek is waar men opslaat.
Net als bij iCloud, waar informatie eindeloos wordt opgeslagen en waar men, door die informatie, als het ware voor eeuwig doorleeft, wordt deze informatie haast onsterfelijk. De vraag is of een archief en daarmee de maker of verzamelaar van dat archief ook onsterfelijk wordt. In Vis’ optiek fungeert het archief als een soort sleutel voor het hiernamaals.

Presentatie van de makers

Zoals eerder gezegd was deze vijfde sessie spannend om meerdere redenen: de makers presenteerden hun eerste concepten en ontwerpen voor de tentoonstelling ‘Open Archief’ tijdens de Dutch Design Week (19-27 oktober) en voor de expositie in Het Nieuwe Instituut (vanaf 14 november).
Beeldmaker Donna Verheijden heeft in haar proces gebruikt gemaakt van de collectie van beide instituten. Haar werk The Stolen Archive gaat dieper in op de vraag wat je precies aan materiaal moet stelen voordat het geheel ophoudt met bestaan.
Guy Köningstein heeft veelvuldig onderzoek gedaan in de collectie van Het Nieuwe Instituut. Hij heeft allerlei foto’s uit het archief verzameld en deze achter elkaar in een video gezet. Hier overheen is zijn eigen stem gemonteerd. De combinatie van archieffoto’s en de verhalen van Guy geven de bestaande afbeeldingen een hele andere betekenis. Hij maakt als het ware personages van de ruimtes die afgebeeld zijn. Van de interventies die hij doet, legt Guy een eigen archief aan.
Oana Clitan speelt met het idee van beelden produceren en archiefmateriaal aanleggen. In haar utopische (of distopsiche?) wereld is het niet meer mogelijk om nieuw beeldmateriaal te maken. Wat voor invloed heeft dit op de mens? En op de wereld? Wat gebeurt er als ‘oud’ archiefmateriaal wordt gebruikt om nieuws te vertellen?

Voor de uiteindelijke presentaties is nog wat geduld nodig. De makers gaan de komende tijd hard aan de slag met de invulling en inrichting van de tentoonstellingen.

Richard Vijgen (1982) was als mentor aanwezig bij de vierde sessie. Richard is een ontwerper en kunstenaar. Zijn Design Studio for Contemporary Information Culture doet onderzoek naar nieuwe strategieën om grote verhalen in big data te vinden. Richard maakt interactieve datavisualisaties en installaties variërend van microscopisch tot architecturaal in schaal. Ook is Richard docent Information Design and Information Spaces aan ArtEZ hogeschool voor de kunsten. Richard lichtte eerst enkele van zijn projecten toe, waaronder White Spots en The Deleted City.

De White Spots app is een tool die mensen bewust maakt van de elektromagnetische wolk waar wij allen in leven en vertelt over de toenemende dichtheid van de digitale wereld. Met de White Spots wordt er verwezen naar de schaarse plekken op aarde zonder verbinding met internet. De kaart maakt deze White Spots zichtbaar en nodigt gebruikers uit om er echt of virtueel naartoe te reizen en die ervaring met anderen te delen.

The Deleted City is de digitale versie van Pompeï. Oftewel: een interactieve opgraving waarin je kunt dwalen door een episode van de recente online geschiedenis. Geocities gaf de eerste internetgebruikers een ruimte om hun eigen homepage te bouwen. Voordat Geocities zou sluiten in 2009 is een digitale backup gemaakt.

Richard ging vanuit zijn eigen perspectief in gesprek met de drie makers. Zo is Donna geïntrigeerd door de gebouwen nabij de Nederlandse kust. Een interessante strategie is hier gaande, maar het blijft een mooi mysterie. Zou een non-lineaire thriller een nieuw thema kunnen zijn? Het werk van Oana bevindt zich in de toekomst, zo’n 100 jaar van nu. Maar wat scheidt de toekomst van het nu, wat is het fundamentele verschil? Guy vraagt zich af wat het betekent om een archief te hebben, wat de criteria zijn om iets in dit archief te plaatsen. Volgens Richard begeeft Guy zich persoonlijk in het archief, dit is een interessant en verfrissend perspectief aangezien het structureren van een archief over het algemeen vrij formeel is en juist onpersoonlijk.

Op 25 juni was het tijd voor de tweede excursie, ditmaal begaven we ons in het Collectiegebouw van EYE. Mark Paul Meyer (senior curator EYE) vertelde ons meer over het Artist in Residence programma en Irene Heen (manager digitale presentatie EYE) over Jan Bot. Jan bot is een computerprogramma dat dag en nacht experimentele films creëert door het matchen van materiaal uit de vroege jaren 20 met hedendaagse trends en gebeurtenissen.

Copyright stond centraal tijdens deze excursie. Iedereen die iets creëert krijgt namelijk copyright. Maarten Zeinstra (Open Nederland) verklaarde de geheimen van copyright. Zo is Copyright gebonden aan de sterfdatum van de maker, niet aan het werk. Copyright kan af en toe ook een vreemd fenomeen zijn. Dit is zeker het geval bij de selfie gemaakt door een aap. De fotograaf heeft de situatie gevormd, maar de aap is degene die de foto nam. Daarom is er besloten dat er bij dit werk geen sprake is van copyright.

Twee dagen later, namelijk op 27 juni 2019 vond de derde sessie van Open Archief plaats onder leiding van externe expert Dirk Vis (1981). Hij is schrijver en maakt fictie, columns, scenario’s en essays. Ook is Vis docent kunsttheorie. Voor verfilmingen van zijn teksten is hij tevens werkzaam als art director. Hij is altijd bezig met het beeld van zijn teksten. Daarnaast is Vis redacteur van literair tijdschrift De Gids en oprichter van De Internet Gids.

De Gids is het oudste literaire en algemeen culturele tijdschrift van Nederland. Literatuur, filosofie, sociologie, beeldende kunst, politiek, wetenschap en geschiedenis komen allemaal aan bod in De Gids. Ook een leuk weetje is dat De Gids ebooks beschikbaar stelt waar je zelf het aankoopbedrag kan bepalen. Deze ebooks vallen overal tussen, het is geen fictie, maar ook geen non fictie, het is te lang voor in het blad maar het is te kort voor een boek. Zo vinden deze verhalen hun weg naar De Gids. Dirk Vis heeft samen met zijn vrouw meegedaan aan een reality televisieprogramma. In zijn ebook onderzoekt hij de onzekere scheidslijn tussen fictie en werkelijkheid. Dirk kijkt zelf dus helemaal geen tv, maar ineens bevindt hij zich te midden van al deze gekkigheid zonder privacy. Kan het worden van een personage in je eigen leven ook een glimp van verlossing bevatten? Je leest het in Het Reality Essay van Dirk Vis. Op dit moment is Dirk Vis bezig met zijn eigen archiefonderzoek. Beelden die terugkomen in dit onderzoek vinden hun oorsprong in de erotische kunst. Zo komt ook Janella Monáe ter sprake met het nummer PYNK, waarin ze een ode brengt aan het vrouwelijk geslachtsorgaan.

Vervolgens is het tijd voor Dirk Vis om onze makers te leiden in de zoektocht genaamd open archief. Iedere maker vindt zijn eigen inspiratie in de collecties van Beeld en Geluid en Het Nieuwe instituut, heeft zijn of haar eigen verhaal te vertellen en bovenal een eigen sterke mening. Hoe maak je die belangrijke keuzes in je proces, hoe weet je wat de juiste keuze is en bovenal hoe kan je je eigen ideeën interpreteren? Zo is Donna tijdens haar onderzoek gestrand op een oude oorlogsbunker die nu gebruikt wordt als filmarchief van Beeld en Geluid. Tijd lijkt stil te staan in de bunker. Het mysterie van deze bunker trekt zeker de aandacht. Wat is hier gebeurd? Kan een geheim zich schuilhouden in deze bunker? Soms zit het mysterie hem juist in de duidelijkheid. Des te duidelijker, hoe mysterieuzer iets wordt. Oana zit nog middenin het mysterie dat technologie heet. Hoe gaan wij om met technologie? Hoe kijken we naar technologie? Wat is de representatie van technologie in het nieuws? Zijn we bang voor technologie of wordt het gerepresenteerd als onze verlossing? Kunst is een manier om dingen ondersteboven te keren. Guy onderzoekt hoe hij het verleden zichzelf toe kan eigenen. Hoe kan je mensen in je eigen geconstrueerde verleden uitnodigen? Deze minimalistische aanpak zou volgens Dirk Vis aantonen hoe er gefilterd wordt, dit zou vervolgens kunnen leiden tot een nieuw archief met een meer gelimiteerd doel. In dit proces zou Guy een eigen alter ego nodig hebben. Guy archiveert op deze wijze zijn eigen alter ego.

In onze digitale samenleving is het voortbouwen op creatieve producties van anderen gewoongoed. Vooral in de internet- en remixcultuur wordt veel materiaal continue hergebruikt. Deze manieren van creatieve creaties zijn tegenwoordig gewoon, maar strikt genomen zijn ze niet toegestaan zonder toestemming van de rechthebbende vanwege de auteurswet.

Elke eigen intellectuele creatie van de maker van een literair of artistiek werkt krijgt automatisch een monopolie op deze creatie. Als maker mag je andere uitsluiten een kopie van je werk te maken, je werk openbaar te maken en het werk aan te passen.

Culturele erfgoedinstellingen zien het steeds vaker als hun missie om niet alleen het erfgoed te beheren en toegankelijk te maken, maar er ook voor te zorgen dat anderen met dit erfgoed aan de slag kunnen gaan. Hiermee krijgen zij een faciliterende rol in een samenleving waarbij de maatschappelijke en culturele discussie en uitingen steeds vaker bestaan uit remixes van werken van anderen.

Beeld en Geluid is al enkele jaren actief bezig om hun erfgoed nieuw leven te geven door gifjes te maken van hun open collecties. Onze cultuur erfgoed vormt dan het ruwe materiaal waarop voortgebouwd wordt en nieuwe waarde krijgt door de inspiratie die zij vormen. Beeld en Geluid heeft meer dan 350 gifjes geüpload op Giphy, die al meer dan 350 miljoen keer zijn bekeken. Dit is een publiek die dit materiaal gedurende hun eerste exploitatie waarschijnlijk nooit heeft gehad.

Dit is mogelijk door actief collecties open te stellen. Door op zoek te gaan naar publiek domein materiaal – materiaal waar het auteursrecht verlopen is – stimuleren zij hergebruik van erfgoed. Ook wanneer het auteursrecht nog niet verlopen is proberen erfgoedinstellingen actief op zoek te gaan naar toestemming voor algemeen hergebruik. Vaak bieden de instellingen tegenwoordig bij inname van nieuwe acquisities om het materiaal onder een Creative Commons-licentie beschikbaar te stellen.

Met een Creative Commons-licentie geeft de rechthebbende aan iedereen ter wereld toestemming om het werk te verspreiden en vaak om het voort te bouwen op het werk. Hierdoor ontstaat een actieve hergebruik cultuur met erfgoed dat we de traditioneel niet goed gebruiken. Het erfgoed van onze ouders. Het erfgoed van onze over-overgrootouders is vaak niet meer auteursrechtelijk beschermd.

Hierdoor verzorgen de erfgoedinstellingen een belangrijke rol in de digitale samenleving. Zorgen voor een levendige uitwisseling van ideeën, culturele creaties en creatieve producties om zo verder te bouwen op de vele schouders die ons erfgoed dragen.

Wat hebben de opnames uit 1986 van een jonge LL Cool J die nog bij zijn oma woont en de opnames van de nasmeulende brand van het Paleis voor Volksvlijt in 1929 met elkaar gemeen? Naast het visuele inkijkje die beide opnames geven in een verloren stuk cultuurgeschiedenis, is het correcte antwoord natuurlijk: beide opnames zullen tot het einde der tijden gearchiveerd blijven in het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid!

Beeld en Geluid beheert naast het archief van de Nederlandse Publieke Omroep, waar onder andere de eerder genoemde LL Cool J te bewonderen is in Big Fun in the Big Town (1986, VPRO, Bram van Splunteren) een prachtige rijkdom aan schatten die open hergebruikt kunnen worden! Deze rijkdom wordt al sinds 2009 op een open manier gedeeld via www.openbeelden.nl en er worden elk jaar weer meer schatten uit het verleden aan toegevoegd.

De grootste collectie op Open Beelden bestaat uit de opnames van het Polygoon journaal en behelst meer dan 950 uur aan materiaal. De Polygoon journaals in deze open collectie beslaan een groot aantal decenia, te weten van 1921 tot en met 1987. Of je nou benieuwd bent naar de inventieve vindingen op het gebied van huishoudelijke apparatuur uit de jaren 1950’ of als je erg graag wil zien hoe het testen van speelgoed er in 1979 aan toe ging, het is hier allemaal slechts een muisklik vandaan!

Kattenshows zeg je? Geen probleem.

Een Brigitte Bardot imitatiewedstrijd uit 1960? Tuurlijk, als jij dat graag wil zien.

Of er inderdaad in 1952 een vrouwelijke leeuwentemmer in opleiding was? En dat we daar dan ook gewoon de opname nog van hebben? Uiteraard, zie hier!

De leeuwentemmer brengt ons bij een andere prachtige open collectie van Beeld en Geluid, namelijk de meer dan 2.300 natuurfilms van de Stichting Natuurbeelden! Deze collectie, gefilmd tussen 1999 en 2017, laat het schoon van de Nederlandse natuur en haar inwoners zien. Van zoetwaterkreeften tot een heuse Lynx met een konijn in zijn bek, het is allemaal te hergebruiken onder een open Creative Commons licentie!

De tweede meeting van Open Archief vond plaats op dinsdag 21 mei 2019. Julia van Mourik, directeur van The One Minutes Foundation en stichting Lost & Found, was aanwezig als externe expert. The One Minutes produceert en distribueert video’s van één minuut vanuit een artistiek uitgangspunt. Hierdoor geven zij mensen een stem en maken ze nieuwe verbindingen; een internationaal platform om te creëren en te verbinden. Kernwaarden zijn artisticiteit, authenticiteit, democratie en diversiteit. Er worden series samengesteld met het werk van andere mensen. Hoe dit nou precies werkt? Een kunstenaar maakt een open call waarin zij mensen uitnodigen om hun film van één minuut in te sturen. Vervolgens beweegt de kunstenaar zich als curator door deze werken en maakt hier een selectie uit – zij kunnen daarbij ook werken selecteren uit de collectie van The One Minutes (15.000 videos). De series bestaan uiteindelijk uit een aantal One Minutes van verschillende makers, die bij elkaar ongeveer een half uur duren. De series onderzoeken onze perceptie van en onze verhouding met bewegend beeld en zijn een eclectisch scala van proposities over hoe we denken in het medium van bewegend beeld. The One Minutes Collectie is onderdeel van de collectie van Beeld en Geluid.

Samen met de drie makers, externe expert Julia van Mourik en het Open Archief team werden wij door Maarten Brinkerink vanuit Beeld en Geluid (Expert publieksparticipatie en Innovatieve Toegang) meegenomen in de wereld van copyright. Dit werd gedaan aan de hand van enkele stellingen, namelijk: “Just like privacy, copyright doesn’t exist online”, “Cultural heritage is free to use for everyone” en “Everyone is allowed to copy my work”. Bij het creëren van nieuwe werken aan de hand van bestaande werken komt namelijk meer kijken dan je in eerste instantie zou denken. Hoe zit het met de rechten van het bestaande werk en de maker? Maar ook hoe wil jij als nieuwe maker het nieuwe werk open stellen? De drie makers kregen hier de ruimte om hun eigen opvattingen te ontwikkelen omtrent copyright en het openstellen van hun eigen werk. Een opvatting die hieruit voortkwam was als volgt: “Cultural heritage is memory that we pass on to someone else. It’s not about the rights, it’s about the bureaucracy of keeping the rights of the few.”

Vervolgens werden de projecten van de drie makers grondig door de externe expert Julia van Mourik besproken. Oana is erg geïntegreerd door beelden met een dystopische sfeer. Ze is bezig met het opzetten van een inventaris door te zoeken naar beelden van machines en fabrieken. Guy houdt zich bezig met vragen zoals hoe hij zich kan positioneren ten opzichte van deze culturele instituten als een buitenlander en kunstenaar en wat het betekent om werk eigen te maken. Het viel Guy op dat veel beelden een bepaalde lading bevatten terwijl hij het niet geladen verleden zou willen gebruiken. In zijn onderzoek neemt hij de rol aan van een curator. Donna begeeft zich middenin het proces van het creeren van een film over een film die niet gemaakt mag worden. Een interessante link die gemaakt werd was die met The McGuffin van Hitchcock. Zo kan er in een film bijvoorbeeld een koffer zijn die erg belangrijk is, maar niemand weet wat er nou precies in die koffer zit. Dus iedereen vraagt zich af: “What is inside of the suitcase?”

Wat gebeurt er als drie makers een nieuw autonoom mediawerk creëren uit twee ‘open’ archiefcollecties? Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en Het Nieuwe Instituut werken voor het project ‘Open Archief’ samen om hergebruik van digitale collecties te stimuleren. Toen ik, Clara Stille-Haardt, werd gevraagd om vanuit mijn functie als archivaris bij Het Nieuwe Instituut mee te werken aan dit project werd ik meteen enthousiast maar tegelijkertijd ook sceptisch. Één vraag kwam gelijk in mij op: hoe stel je de omvangrijke collectie van Het Nieuwe Instituut met 1,4 miljoen tekeningen, 300.000 foto’s, 70.000 boeken en duizenden maquettes beschikbaar voor creatief hergebruik?

De eerste stap was het bepalen van de speelruimte. Hoe ‘open’ is de collectie van Het Nieuwe Instituut eigenlijk en hoe wordt dit beschikbaar gesteld aan de makers? Samen met mijn collega Petra van der Ree hebben wij in eerste instantie kritisch gekeken naar de digitale collectie en de rechten die hieraan verbonden zijn. Het Nieuwe Instituut mag het materiaal in de collectie beschikbaar stellen aan derden, maar het niet hergebruiken of aanpassen tenzij het materiaal behoort tot het publieke domein. Dat is het geval wanneer het auteursrecht vervallen is, omdat de maker van het werk langer dan zeventig jaar dood is. Dit betekent dat de archieven uit de tweede helft van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw in aanmerking komen voor creatief hergebruik. Denk hierbij aan de architecten P.J.H. Cuypers (o.a. Centraal Station Amsterdam, Kasteel de Haar en het Rijksmuseum), de Amsterdamse School architecten (o.a. Michel de Klerk) en enkele architecten van het Nieuw Bouwen (o.a. Johannes Duiker).

De speelruimte werd met deze selectie duidelijk afgebakend maar zorgde ook voor nieuwe vraagstukken met betrekking tot ‘open data’. Hoe ga je bijvoorbeeld om met foto’s en correspondentie binnen deze ‘open’ dossiers? Hierin bevindt zich voornamelijk werk van andere makers zoals de fotograaf of een auteur van een brief. Het archief van H.P. Berlage bijvoorbeeld. Dit archief is inmiddels publiek domein maar er bevindt zich een brief in zijn archief die door de architect H.Th. Wijdeveld is geschreven. Het archief van laatstgenoemde auteur/architect behoort nog niet tot het publiek domein. Kortom, om vragen met betrekking tot auteursrechten en ‘open data’ in de toekomst goed te kunnen beantwoorden, is bewustwording nodig.

Tijdens de eerste kennismakingsbijeenkomst, met de drie makers en het projectteam, in Het Nieuwe Instituut, werd mij gevraagd om een introductie te geven op de collectie in het Rijksarchief van Nederlandse Architectuur en Stedenbouw. Ik heb gekozen om de essentie van het archief te laten zien, de originele stukken en de intrinsieke samenhang van de verschillende onderdelen van het archief. Juist de originele drager laat de artistieke kwaliteit zien en ook het gebruik van verschillende papiersoorten, tekentechnieken en de schaal hiervan is zo fascinerend aan onze collectie.

Ook de uiteenlopende documenten die worden verzameld van het ontwerpproces maakt de collectie uniek. Naast museale tekeningen, foto’s en maquettes bevatten de archieven ook schetsboeken, stalenboeken, productcatalogi, werktekeningen, correspondentie, affiches en objecten. Twee voorbeelden hiervan zijn de schetsboeken waar de architect P.J.C. Klaarhamer zijn eerste ideeën voor een stoelencollectie tekende en de ingekleurde presentatietekeningen van J.F. Staal voor een kantoorgebouw aan de Damrak. In deze dossiers zijn alle schaalniveaus vertegenwoordigd. De bouwtekeningen maar ook ontwerpen voor een deurklink, het meubilair, stoffen, behang en zelfs de tuin!

Met deze rijkdom aan ‘open’ archief voor handen ben ik heel benieuwd naar het onderzoek van de makers en hoe zij omgaan met enerzijds de grenzen van de ‘open data’ en anderzijds de verbinding tussen de beeldtaal uit het verleden en het creëren van een nieuw mediawerk.

Open Archief is van start! Al tweemaal hebben de kunstenaars elkaar mogen ontmoeten, namelijk tijdens de Kick-off op 8 april en de eerste sessie op 25 april.

Maandag 8 april was het tijd voor de Kick-off van Open Archief bij Het Nieuwe Instituut. De drie makers, bestaande uit: Oana Clitan, Donna Verheijden en Guy Königstein, ontmoeten elkaar en het team van Open Archief. Vluchtig hebben zij ook kennis gemaakt met de collecties van Beeld en Geluid en Het Nieuwe Instituut. Tijdens de werkperiode zullen de makers in het diepe duiken en aan de slag gaan met de open delen van de collecties. Wat is de definitie van open nou precies? Open data en content kan vrij gebruikt, aangepast of gedeeld worden door iedereen en voor elk doel (www.opendefinition.org). Geleidelijk in het proces zullen de makers ontdekken wat het precies betekent om met open collecties te werken. De werkperiode heeft de vorm van een talentontwikkelingstraject en biedt ruimte aan onderzoek, experiment en productie. De makers krijgen tijdens de werkperiode ondersteuning van medewerkers van de instituten en externe partners. De externe partners bestaan uit Elki Boerdam, Julia van Mourik, Dirk Vis en Richard Vijgen.

Clara Stille-Haardt gaf een kijkje in de collectie van Het Nieuwe Instituut. Speciaal voor het project Open Archief is er uitgezocht welke architecten langer dan 70 jaar geleden zijn overleden, wiens werk zich in de collectie van Het Nieuwe Instituut begeven. Het materiaal van deze architecten is allemaal gedigitaliseerd en opengesteld voor hergebruik. Klik hier om meer te lezen over de open collectie van Het Nieuwe Instituut.

De open collectie van Beeld en Geluid werd verder toegelicht door Harry van Biessum. Vervolgens vertelde hij ook meer over de collectie op openbeelden.nl. Hoe er in deze collecties gezocht kan worden wist Harry tot in detail te vertellen. Hij liet zien welke subcollecties er zijn binnen openbeelden, waaronder de NSB-collectie en de collectie natuurbeelden. Binnen de audiocollectie liet Harry onder andere de collectie van veldopnames uit Nederland, geluiden die zijn opgenomen voor hoorspelen, en opnames van Radio Oranje uit de Tweede Wereldoorlog horen.

Oana Clitan, Donna Verheijden en Guy Königstein verdiepen zich ondertussen verder in alle mogelijkheden die beide open collecties bieden en laten zich hierdoor inspireren.

Op 25 april kwamen de makers, het team van Open Archief en de externe expert Elki Boerdam bijeen. Elki Boerdam is sinds 2011 actief als image researcher. In haar werk onderzoekt, analyseert en herschikt ze bestaande beelden. Zo onderzoekt ze de betekenis van het beeld in nieuwe context. Elki werkt als freelance beeldredacteur voor de Volkskrant en werkt momenteel o.a. aan het project de Input Party; een archief en onderzoeksproject over hoe associatieve beeldarchieven onderdeel worden van het werkproces van makers. In 2013 deed ze mee aan het project Open Media Art, een voorloper van Open Archief waarin mediamakers een nieuwe kunstwerk maakten met de open collectie van Beeld en Geluid. Elki heeft hiervoor enorm veel beelden uit de open collectie van Beeld en Geluid gezien, maar ook bewerkt. Ze experimenteerde met de beelden en zocht naar beeldrijm. Passen beelden goed bij elkaar? Dan plaatste Elki deze beelden naast elkaar. Vervolgens creëerde ze een tegenstelling door expliciet oude beelden uit het archief naast nieuwe beelden van YouTube te plaatsen. Dit resulteerde in een video-installatie met twee schermen met de naam What images have you seen so far (zie afbeelding hierboven).

Tijdens de sessie werd uitgebreid gesproken over zoeken in de open collecties van Het Nieuwe Instituut en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Ook vertelde de makers hoe ze van start zijn gegaan aan hun project en wat voor materiaal ze zo al tot nu toe gevonden hebben in de archieven. Er werd ook gekeken naar het hergebruik van beeldmateriaal van anderen, hier werd uitgebreid over gesproken. Zo is een beeld voor Elki zoals verf voor een schilder, het materiaal waarmee je een kunstwerk maakt.